Lý do cúng gà trống đêm giao thừa

Gà trống luộc là món không thể thiếu trong mâm cỗ cúng Giao thừa của hầu hết mọi người dân Việt Nam. Người dân ta quan niệm, đêm giao thừa là đêm trời đất tối tăm nhất nên chỉ có chọn gà trông thì mới có thể đánh thức mặt trời đang ẩn mình, để cả năm mới có ánh sáng chan hòa, đầy đủ. Gà cúng trong đêm giao thừa còn phải là gà trống mới bắt đầu tập gáy, chưa đạp mái, thể hiện sự khỏe mạnh, tinh khiết, ước mong “mưa thuận gió hòa” của người nông dân. Tuy nhiên, đến nay, nhiều gia đình Việt Nam đã không làm nông nghiệp nên cũng có nhiều người thắc mắc về lý do chọn gà trống trong mâm cỗ.
Theo thần thoại của một số dân tộc Việt Nam, khi Ngọc Hoàng mới sáng tạo ra mặt đất, thấy lạnh lẽo, ẩm thấp. Người bèn sai mười mặt trời suốt ngày đêm chiếu sáng để sấy khô mặt đất. Nhưng đất đã khô trắng, nứt nẻ rồi mà Ngọc Hoàng quên không thu các mặt trời lại khiến con người và cây cỏ khốn đốn vì nắng hạn.
Có một chàng dũng sĩ giương cung tên bắn liên tiếp rụng 9 mặt trời. Mặt trời cuối cùng sợ hãi quá bay tít lên cao và trốn biệt không ló ra nữa. Mặt đất lại lạnh lẽo tối tăm. Con người và loài vật rủ nhau đi gọi mặt trời. Chẳng con nào gọi được, cuối cùng chỉ có con gà trống khoẻ mạnh cất tiếng gáy vang lừng khiến mặt trời tò mò ngó xuống rồi quên cả sợ hãi hạ thấp dần độ cao, khiến mặt đất lại sáng bừng lên.
 

 

Bởi khả năng này mà trong văn hóa Việt Nam, gà trống như cầu nối giữa thế giới con người với thế giới thần linh, là con vật được chọn để dâng cúng thần linh Một số dân tộc như Mông, Tày…còn xem liệu năm tới có làm ăn phát đạt không bằng cách đặt gà trống cúng trước bàn thờ, cắt tiết, thả ra xem lúc giãy chết đầu gà sẽ quay về hướng nào để đoán định công việc làm ăn trong năm ấy thất hay phát. Nếu lúc giãy chết đầu gà quay về nơi thờ ma nhà hoặc buồng chủ nhà thì năm đó gia đình sẽ làm ăn phát đạt. Nếu đầu gà quay ra cửa thì năm đó làm ăn khó khăn, hao tiền tốn của. Họ sẽ bắt con gà khác cúng lại, nếu vẫn như thế thì phải mời thầy cúng về hóa giải... Còn với người Kinh thì lựa chọn gà cúng đơn giản hơn. Chỉ cần chọn gà vừa con, không quá to, trống mới tập gáy, tầm 1kg đến 1kg2 như gà Mạnh Hoạch, khi cho lên mâm cúng vừa vặn với các món xôi gấc, giò, trứng, bánh chưng… tùy gia đình là vừa đẹp mắt.